Over Veronese groen, waar Paolo zelf geen verantwoordelijkheid voor neemt

In de serie kleuren die vernoemd zijn naar een kunstenaar zit ik al een paar weken aan te hikken tegen Veronese Groen. Een kleur die pas rond 1800 is uitgevonden en toen was Paolo Veronese zelf aan een heel tijdje dood. En er is best veel over te vinden omdat één ingrediënt van deze kleur zeer tot de verbeelding spreekt: arsenicum. En juist DAT onderdeel heb ik al eens in een ander blog behandeld…

Ik heb weinig zin om het blog Waarom ik blij ben dat we geen loodwit of Scheele’s groen meer gebruiken dunnetjes over te doen. Lang verhaal kort: arsenicum in een kleurstof, waar je behang en kleding mee verft is GEEN goed idee… Maar ik wil ook mijn serie over kleuren die vernoemd zijn naar kunstenaars zo volledig mogelijk houden.

Veronese Groen is niet precies hetzelfde als Scheele’s Groen. Als ik de structuurformules met elkaar vergelijk (had ik nu toch maar enige aanleg op het gebied van scheikunde), dan zie ik daar toch kleine verschillen in. In het boek van Monica Rotgans Blauw Groen: verf, het gezicht van kunst lees ik dat Schweinfurtergroen de opvolger is van het Scheele’s Groen. Deze verbeterde versie donkert minder na.

Schweinfurtergroen is onder een heleboel namen bekend waarvan Veronese Groen er één is. Andere bekende namen zijn bijvoorbeeld Mitisgroen, Basels Groen, Weens groen, kasseleer Groen, Fries groen, jasmijn groen, meigroen, mosgroen, Zweeds Groen, papegaaiengroen, Russisch keizerlijk groen, weide groen, gifgroen, African Green, vert émereaude en ga zo maar door. Er schijnen wel 86 verschillende namen voor deze kleur groen te zijn (dus het is maar 1/86^e Veronese Groen).

De giftige kleur was goedkoop verkrijgbaar én leverde iets waar kunstenaars behoefte aan hadden. Groen uit de tube is zoveel helderder dan gemengde groenen (een reden waarom ik zelf een hekel heb aan de meeste groenen uit een potje). Het overgrote deel van de schilders (van Turner tot Van Gogh) gebruikte het.

Het is goed mogelijk dat ze wel wisten hoe giftig het was, maar dat niet op zichzelf betrokken (denk: het klimaat gaat echt mijn tijd nog wel mee). Ook waren de negentiende-eeuwers veel meer viezigheid gewend. Bedorven vlees verkopen was bijvoorbeeld ook geen uitzondering. Toch heeft dit groen veel slachtoffers gemaakt. Ik noemde al dat toepassingen in textiel berucht zijn, maar het zat ook in etenswaren, die ermee groen geverfd waren, zoals snoepjes, gebak en suikerwerk (!!!).

In het eerdere blog schreef ik dat er zelfs van Napoleon wordt gezegd dat hij aan arsenicum vergiftiging is overleden. Ik lees nu dat ze haren van hem hebben onderzocht, zowel van na zijn dood als van eerdere momenten uit zijn leven (blijkbaar zijn die er, dat zou je bij mij niet zo makkelijk kunnen onderzoeken). De haren van na zijn dood bevatten inderdaad enorm veel arsenicum, maar… het level is hetzelfde als zijn oudere haren. De man had dus altijd al een behoorlijke dosis in zijn lijf.

Tot slot nog even terug naar Paolo Veronese (1528-1588). Die schilderde het grootste deel van zijn leven in Venetïe. Zijn figuren draaien en tollen zoals toen mode was (manierisme), maar hij hield dat wel binnen de perken. Hij schilderde groots en meeslepend, dramatisch en kleurrijk. Ik lees dat hij lang bezig is geweest met schilderijen voor de Chiesa di San Sebastiano op het eiland Dorsoduro. Daar ligt hij ook zelf begraven.    

Hij gebruikte wel groen, maar zeker niet meer dan andere kleuren, of dat tijdgenoten groen gebruikte (al heb ik wel een schilderij van hem uitgezocht waar veel groen in zit). In deze tijd waren er veel minder pigmenten beschikbaar en schilderden ze lagen kleuren over elkaar om bepaalde effecten te krijgen. Veronees groen schijnt trouwens ook te bestaan, En dat is dan weer een natuurlijk pigment dat ecologisch verantwoord is, maar wel een heel andere, veel grijzere groen oplevert. Paolo kwam uit Verona (vandaar zijn naam). Maar ook dit groen gebruikte hij niet echt, geloof ik.

Mocht je zelf een tube Veronese groen in je schilderkist hebben: geen angst. Dat arsenicum is er al lang uit (als in UIT de samenstelling). Ik heb er zelf ook eentje, een tube acryl. Die stond op de lijst van aan te schaffen kleuren toen ik het vak ‘schilderen’ had bij de NAU. Ik heb hem nooit gebruikt. En ga het ook niet doen.

Check verder de vorige blogs in deze serie en ontdek de kunstenaars achter Peynes Grey, Hookers Green, Yves Klein Blauw (IKB) en Davy’s Grey, Van Dijck Bruin

bijschrift: Paolo Veronese, Lucretia (detail), olieverf op doek, 1580-1583