Inspiratie in knippen en schuiven

Bij de Kringloop heb ik een heel leuk boekje uit 1959 op de kop getikt. Alleen al de vormgeving van Papier – Handenarbeid als creatief spel vind ik smullen: vierkant, een lettertype zoals die oude catalogi van het Stedelijk en vol heerlijke jaren vijftig plaatjes. Én, zo merk ik tijdens het lezen, vol met inspirerende en mind opening opdrachten.

Het boekje is geschreven door Ernst Röttger en Dieter Klante en verschenen bij Cantecleer. Ernst Röttger was een van de oprichters van de Werkakademie van Kassel, waar hij vanaf de oprichting in 1947 ook een van de professoren was. Hij leidde de ‘Vorlere’ Volgens het voorwoord ‘met grote fantasie en pedagogisch fijn-gevoel’.

Hij weet ‘beginnende leerlingen, die dikwijls menen, dat ze hele artiesten zijn en allerlei verwrongen vormproblemen meebrengen, door het spel met de materialen weer los te maken en open voor het vrij-creatieve’. Rötttger gaat ervanuit dat iedereen fantasie heeft en beeldend vermogen, maar dat we vanaf de pubertijd te veel naar anderen kijken, terwijl het creatieve spel voor iedereen open staat.

En dat is ook precies de sfeer die het hele boekje ademt. Meestal staan boeken over leren tekenen, schilderen, wandkleden maken of stempelen vol met aan de ene kant theorie en aan de andere kant stappenplannen die tot complete werkstukken leiden. Dit boek is anders: er staan opdrachten in die je aanzetten om zelf te spelen en dingen te gaan ontdekken. Het is met stip mijn top van favo ‘knutselboeken’ (om het zo maar even oneerbiedig te noemen) binnen gekomen.

Nieuwsgierig geworden?

Het boek bevat verschillende opdrachten met spelregels. De eerste is bijvoorbeeld ‘verandering van een vlak door splijten’. Een vel door knippen of snijden in verschillende delen. Die delen ga je vervolgens tegen elkaar afwegen, zodat er een ritme en / of een eenheid ontstaat. Er mag niets worden weggenomen of bijgevoegd worden. Begin gewoon, maak er meer, probeer dingen uit, maak.

Volgens Röttger geeft een strenge beperking van de middelen de beste resultaten. Gebruik (vooral in het begin) zwart papier of een witte achtergrond. Knip één richting in en uitsluitend met rechte of kromme lijnen. Later kunnen dan verschillende vormen en lijnrichtingen gecombineerd worden. Gebruik een rechthoek als grondvorm, een driehoek, een cirkel.

Verderop in het boek worden de opdrachten ingewikkelder, waarbij het knipwerk gecombineerd wordt met vouwen, reliëf en uiteindelijk tot 3D (zuiver ruimtelijke vorm) leidt. Ik ben niet echt van het abstract, maar de afbeeldingen in dit boek vind ik inspirerend. Ze raken me door hun eenvoud en ritme. En door de jaren vijftig uitstraling dat het heeft.

Wat kan ik hiermee?

Dat is dan de volgende vraag die ik me stel. Ik heb zin om uit te proberen wat het me brengt. Ik koop zwart papier en ga ervoor zitten. Op mijn ezel staan een aantal landschappen die ik aan het maken ben met daarop twee bomen. Links een dunne, die wat dichter bij de zijkant van het papier staat. Rechts wat meer naar het midden een dikkere boom.

Ik knip het landschap. Sorry Röttger. Ik ga gelijk al ingewikkelder figuren knippen. Eerst probeer ik één boom te laten ontstaan, later voeg ik de tweede toe. Ik vind het fijn. Het lijnen en vlakkenspel geeft me nieuwe inzichten in mijn compositie. Sommige knipsels kunnen op zichzelf staan of ze inspireren me weer tot iets nieuws.

Denk dat ik dit nog vaker ga doen. Voel dat hier meer in zit. Het past in mijn keten om van een foto via verschillende tekeningen en olieverfschetsen op een onverwacht punt uit te komen. Ik ben ook nieuwsgiering naar wat er ontstaat als ik me wel aan de regels van Röttger houdt en me concentreer op vormen en ritmes. En ik heb nu alleen knippen gedaan. Wat kan vouwen of reliëf nog toevoegen? Of 3D?

En wist je dat dit dus een boekje uit een serie is? Er bestaan ook boekjes met als thema: hout, klei, draad & weefsel, kleur & weefsel, golfkarton en metaal. En er is een aparte serie Tekenen als creatief spel. Naast punt & lijn verscheen er ook een deeltje over ‘het vlak’. Of het deeltje over ‘kleur’ ook is uitgegeven, kan ik op internet niet bevestigt krijgen.

Natuurlijk gelijk even bij boekwinkeltjes gekeken, waar maar een paar exemplaren worden aangeboden (klei, metaal en hout). Ik bestel klei. Voor de rest zal ik mijn ogen open houden bij Kringloopwinkels en tweedehands boekenmarkten.

Mocht je ze tegenkomen, dan houd ik me aanbevolen!