Spelen met cyanotype

Tijdens Grafiek kwam de mogelijkheid voorbij om cyanotype (een soort fototechniek waarbij UV straling zorgt voor een beeld) uit te proberen. Mijn oren spitsten zich gelijk. Ik laat niet snel een optie tot het uitproberen van een nieuwe techniek aan mij voorbij gaan 😉 Dus heb ik een paar dinsdagochtenden in het donker gezeten. Mijn oordeel is nog hangende…

Cyanotype, ook wel blauwdruk genoemd, is een soort voorloper van de fotografie. Je kan overal (tik gewoon cyanotype in op google en opties genoeg) de benodigdheden kopen. Meestal komt het in twee potjes, waarvan je de inhoud dan voordat je gaat beginnen  moet mengen. Er zit Ammoniumijzercitraat en kaliumferricyanide in. Tijdens grafiek had onze docent het mengen al gedaan.

We moesten de ruimte eerst zo donker mogelijk maken. Je moet namelijk zorgen dat alles ze donker mogelijk blijft tot het moment waarop je juist wilt dat de zon zijn werk gaat doen. Je smeert papier (of stof) in en laat dat in het donker drogen. Daarna leg je er dingen op (heel vaak bloem of plantmotieven) dan een glasplaat erop en in de zon ermee. Je ziet onder je ogen het papier van kleur veranderen. MAAR daar waar de bloem ligt, blijft het papier wit: onder invloed van zonlicht (UV-straling) wordt het blauw. Daarna moet je het nog laten weken in een bak water om de chemicaliën er weer af te spoelen. Best een bewerkelijk proces dus.

De docent raadde ons aan om meerdere lagen over elkaar te doen, waardoor het blauw verschillende tinten krijgt én je meer vormen met elkaar kunt combineren. Ik heb kant, draad, plantmotieven, uitgeknipt collagemateriaal én oude glazen negatieven gebruikt en met elkaar gecombineerd in één of meerdere lagen. Soms had ik een idee, vaak legde ik er gewoon maar wat op. Eerst maar wat uitproberen. Wat voor papier werkt? Wat is mooi bij elkaar?

Mijn ervaring is (na 3x doen) dat dik glad papier het beste resultaat geeft. Denk fijn aquarelpapier 250 gram of meer. Papier met meer structuur geeft een korreliger beeld (wat ook je mooi kunt vinden). Glanzend papier pakt minder goed. Het is een heel magisch gevoel als je langzaam een beeld ziet verschijnen. Dat je dat met zonlicht kunt maken is erg grappig. Meerdere lagen geeft meer diepte in je beeld. Zorg daarbij wel dat je voldoende licht in je werk houdt.  

Je kunt ook de cyanotype als hij gedroogd is weer in water met een beetje soda erin leggen. Dan zie je de blauwe kleur weer verdwijnen. Als je het werk daarna in thee of koffie legt, wordt de afbeelding bruin(ig). Dit geeft opties tot meer kleurverschillen. Dat zie je bijvoorbeeld bij de veer hieronder. Daarbij had ik eerst touw afgedrukt en die daarna met thee verkleurd. Toen dat droog was heb ik er met cyanotype een veer overheen gedrukt.

Ik heb vooral planten met stof gecombineerd of collagemateriaal met een foto. Dat heeft me een hele stapel beelden opgeleverd, met een paar dingen waar ik warmer van word. Een foto van een jongetje gecombineerd met een knipsel van een paar soldaten bijvoorbeeld (zie boven aan). Niet erg subtiel, maar wel best een aardig beeld. Of een plantje dat ik combineerde met kant en waar ik dan nog weer een paar donkere strepen overheen gezet heb. Daar zit een beetje diepte in.

Wat ik leuk vond om te lezen is dat deze techniek dus in de negentiende eeuw veel gebruikt werd om bouwtekeningen te kopiëren. Het ontwerp werd met Oost-Indische inkt op een transparant papier getekend en dan via deze techniek vermenigvuldigd. Toen ik dit van te voren las, dacht ik dat is cool! Dan kan ik mijn eigen tekening toevoegen. Alleen… dat heb ik dus niet gedaan.

Er valt nog veel meer uit deze techniek te halen. Ik zou meer kunnen spelen met het stapelen van kleuren. Bij de veer vind ik dat wel erg mooi geworden. Of ik zou op transparant papier kunnen tekenen met Oost-Indische inkt en zo nog een extra laag van mezelf kunnen toevoegen.

Eigenlijk ik zie me dat niet snel ook echt doen. Er zitten andere concretere ideeën in mijn hoofd. Maar wie weet… Het is wel een leuke activiteit om met mijn dochters te doen zo ergens in de zomer en bij het juiste idee weet ik de cyanotype nu wel te vinden 😉