De Schoone ogen open

Special Arts Galerie in Amersfoort organiseert in het kader van het Mondriaanjaar (het is 150 jaar geleden dat hij geboren is) een tentoonstelling met portretten uit de eigen collectie die stilistische overeenkomsten hebben met de portretten van Mondriaan. Naar aanleiding van ons boek over de vrouwen van Mondriaan (waarin ik het hoofdstuk schreef over zijn vrouwenportretten) heb ik geholpen met de inrichting.

Special Arts richt zich op kunst en handicap. ‘De stichting bevordert dat alle mensen met een handicap aan kunst kunnen doen en dat ze hun talenten daarvoor kunnen ontwikkelen’, zo staat het omschreven op hun site. Via hun galerie verkopen ze deze kunst en stellen ze werk ten toon. In mijn Amersfoortse jaren ben ik er vaak langs gelopen, maar nooit binnen geweest. Tot nu dus.

De vrouwenportretten van Mondriaan behoren niet tot zijn meest bekende werk. Ik vind het daarom wel erg leuk dat Special Arts juist deze werken als uitgangspunt genomen heeft. In de periode van 1901 tot 1911 schilderde hij Lente Idylle, Meisje in rood, Devotie, Passiebloem en Evolutie. Dit was een vormende periode waarin Mondriaan een paar keer verliefd werd, maar steeds de sprong niet durfde te wagen. Bang om zichzelf te verliezen, bang voor echt contact, verlegen en een beetje nurks. Totaal gefocust op zijn werk. Het is ook de periode waarin hij in aanraking komt met de theosofie, waarin hij een basis vindt voor zijn levensfilosofie.

Grote ogen
Als je Mondriaans portretten bekijkt valt op dat hij de ogen van zijn modellen groter schilderde dan ze in werkelijkheid zijn. Op de eerste portretjes die hij rond 1901 tentoonstelde zie je jonge dromerige meisjes met grote onschuldige ogen tussen de bloemetjes. Een toonbeeld van lieflijkheid en zuiverheid. Zuiverheid was voor Mondriaan een belangrijk begrip. Hij zocht het in mensen, in de liefde en hij zocht het in zijn werk.

Op de portretten van de Special Arts kunstenaars hebben de vrouwfiguren ook bijna allemaal grote ogen. De een kijkt je daarmee onschuldig aan, de ander krachtig en vol zelfvertrouwen. Het vrouwbeeld van deze kunstenaars lijkt heel wat gevarieerder dan dat van Mondriaan. De vrouwen van Piet Schopping zijn aanwezig, sterk en soms zelfs een beetje brutaal, terwijl de vrouwen van Briggitte Jansen in zichzelf gekeerd en melancholisch zijn.

Zelf merk ik dat ik ook de neiging heb om de ogen te groot te schilderen. Het hele idee van ogen ‘als spiegels va de ziel’ maakt dat ik vaak te veel nadruk op de ogen leg, waardoor ze dus te groot worden. Ik wil ze zo mooi mogelijk maken. Zo sprekend mogelijk. Een oog is ook best complex met die bolling en een pupil in een iris. En dan nog oogleden en de schaduwen van de oogkassen. Ze zijn dus dubbel moeilijk.

Betty Edwards kan wel schrijven dat je het beste kunt tekenen als je alles kun terugbrengen tot lijnen en vlakken (en ik weet dat het werkt) maar het is niet altijd makkelijk om de betekenis van de dingen die je schildert los te laten. Tine Veldhuizen, organisator en spin in het web, vertelt dat de kunstenaars van Special Arts dat over het algemeen een stuk makkelijker vinden. Ze beginnen, maken hun werk en als het af is, is het af. Dat zou ik ook wel willen kunnen!

Special Arts Galerie, Zonnehof 4a, Amersfoort, Open 11-16 uur in mei en juni, check daarna de website. Het kan zijn dat er op locatie gewerkt wordt en de deur onverwacht dicht is.

bijschriften (van boven naar beneden en van links naar rechts):

• Piet Mondriaan, Lente Idylle, 1901, olieverf op doek
• Piet Schopping, Model (10364), olieverf/acryl op doek
• Piet Mondriaan, Evolutie (middelste doek), 1911, olieverf op doek, Kunstmuseum Den Haag
• Briggitte Jansen, Twee meisjes uit Villapourcon, olieverf/acryl op doek