Hoe ik iets herkende in Sam Drukker (scary smiley)

De eerste keer dat ik werk van Sam Drukker zag was in 2011 toen hij als kunstenaar van het jaar een tentoonstelling in Museum Flehite kreeg. Ik weet nog dat ik zijn schilderijen verschrikkelijk kitscherig vond. Veel te veel. Te veel dramatiek, te veel effectbejag met te sterk licht en donker.

Nu in 2021 bezoek ik zijn lezing, luister naar zijn podcast en ik voel – tot mijn eigen verrassing – een connectie. Ik herken dingen in wat hij zegt. Zie naast dat theatrale ook aspecten die me inspireren. Ik zie wat hij probeert te doen. Waarom kijk ik nu zo anders tegen zijn werk aan? Wat herken ik?

Met olieverf schilderen als een aquarellist
Sam Drukker heeft in Groningen de Academie gedaan, gewoon omdat dat vanuit Assen het dichtste bij was. Daar vindt hij een klein clubje mensen die tegen de heersende conceptuele stijl in naar het leven schilderen. En dat blijkt precies bij hem te passen. Hij moet op een dag een dood vogeltje schilderen. Zacht en donzig, met daaronder van die broze botjes. ‘Ik zie precies hoe het zal voelen’. En dat is wat hij wil schilderen.

Hij studeerde onder iemand die gespecialiseerd was in aquarel. Dus noodgedwongen gaat hij zelf ook in aquarel werken. Als hij na zijn studie toch met olieverf gaat schilderen, gebruikt hij de olieverf een beetje alsof het aquarel is: schraal en dun. En hij laat de ondergrond meespelen, zoals je bij een aquarel het wit van het papier mee laat doen.

Ik ben zelf ook eerst begonnen met aquarel en later pas met olieverf. Ik herken dat wat hij zegt over de ondergrond mee laten spelen. Ik doe dat ook en ik vind dat mooi, ook in olieverf. Ik heb zin om zijn werk te bestuderen en te zoeken naar andere aquarel effecten in olieverf. Ik denk dat ik daarin iets kan vinden, wat me verder kan brengen.

Kijk alleen naar de tonen
Sam Drukker blijkt zijn Betty Edwards goed te kennen. ‘We kijken te veel in symbolen en signalen’ en ‘taal is de vijand van het kijken’. Hij adviseert om steeds te proberen die betekenis los te laten. Schaduw noemt hij dan ook geen schaduw, maar toon. ‘Om iets betekenis te geven moet je het ontdoen van betekenis.’

Als hij iemand moet portretteren wil Sam Drukker eigenlijk zo min mogelijk van die persoon weten. Hoewel je natuurlijk gelijk al aannames hebt van iemand als je hem voor het eerst ziet – aan de hand van zijn kleding, houding en uitdrukking – probeert hij bij het schilderen zo blanco mogelijk kijken. ‘Ik kijk alleen naar tonen.’ Hij volgt de donkere delen zonder te kijken waar die vorm eigenlijk allemaal uit bestaat. En dan zul je zien, dat het uiteindelijk lijkt.

Als je het werk van Sam Drukker bekijkt, zie je dat hij heel veel gebruik maakt van tegenlicht. Daardoor zijn de contrasten in de tonen groter. Dat maakt het theatraler, maar ook makkelijker om de tonen te ervaren. Ik besef me  dat meer contrasten schilderen mijn werk zou verbeteren. Ik moet durven het donker en het licht meer aan te zetten. Het hoeft niet zo theatraal als Sam Drukker, maar een stuk meer die kant op zou goed zijn.

Het verhaal ontstaat tijdens het schilderen
De mens is natuurlijk het thema van Sam Drukker: hoewel hij een enkele landschapstekeningen op zijn site heeft staan, is 99,9 % figuur en portret. Dat de mens zoveel gecompliceerder is dan de clichés, zoveel gelaagder, zo’n vat vol tegenstrijdigheden dat vind hij fascinerend. Bij het zien van zijn model, krijgt hij vaak al wel een idee, maar hij wil tijdens het schilderen zo open mogelijk blijven kijken. Het verhaal ontstaat tijdens het schilderen.

Dit doet me denken aan het Show, don’t tell principe bij het schrijven. Je schrijft niet ‘Sam is woedend’, maar je laat dat blijken uit wat er gebeurd, de dialoog, de houding etc. Ik denk weer aan mijn landschappen en dat ik de troost in het landschap probeerde te tekenen, maar dat dat niet lukte. Ik probeerde met voorbedachte rade ergens een emotie in te schilderen. Dat werkt niet. Dat wordt gekunsteld en onecht.

Ik besef dat kijken en proberen weer te geven wat IK zie voor mij ook belangrijk is. Waar MIJN oog op valt. Maar ik teken vaak zomaar een foto na, gewoon om dat die er is of omdat ik een foto die me meer zegt niet durf te gebruiken. Wat als ik die schilder en het mislukt? Het riedeltje dat daar achter hoort, kunnen we ondertussen wel invullen: niet geprobeerd is geen tekening, een mislukte tekening is een stapje op weg naar een betere.

Heel veel tekenen
Als Sam Drukker begint met een nieuw schilderij, maakt hij eerst veel tekeningen van het model. Hij vraagt niet naar poses of uitdrukkingen, maar laat het model zoveel mogelijk zichzelf zijn. ‘Alsof ze in de badkamer staan om hun tanden te poetsen’. Tegelijkertijd ziet hij wel wanneer iets een mooi moment is. En dan weet hij vanuit welk kader hij het model wil vastleggen. ‘Vanuit die duizenden momenten kies jij HET moment, dat jou interesseert.’   

Hij doet het liefste 8 tot 12 minuten standen en werkt met inkt. In zijn dominante hand heeft hij een kroontjespen of een stokje en in de andere een kwastje met gewassen inkt. Hij probeert de lijn in 1 keer neer te zetten: dan moet je je super concentreren. Soms moet je corrigeren. Van de tien worden er misschien 2 goed. Traint zichzelf zo in het kijken.

Ik wil al een tijdje proberen, om direct in pen met lijn model te tekenen, maar krabbel steeds terug. Altijd fijn om te weten dat bij hem ook veel van die lijntekeningen mislukken. Misschien moet ik het zelf ook maar gaan proberen.

Bij het kiezen van een foto voor bij dit blog, zie ik op zijn website ook wel weer van alles dat ik dramatisch en theatraal vind, maar ik zet zijn komende tentoonstelling zeker op mijn wensen lijstje. Ik moet zijn werk opnieuw in het echt gaan bekijken.

Museum Jan, Amstelveen, ‘Onderweg’ 5 november 2021 tot 21 maart 2022

afbeelding: Sam Drukker, Harrie Cohen, olieverf op doek, 85 x 70 cm, 2013